Psychologen en zingeving/spiritualiteit

Ik was laatst een beetje aan het rondneuzen op het internet en stuitte daarbij per toeval op een artikel uit Trouw van 2012. Een hele tijd geleden dus. In het artikel wordt aangegeven dat veel psychologen weinig kunnen met mensen die een spirituele ervaring hebben gehad. Spiritualiteit bestaat al sinds de eerste mensen op aarde kwamen. Psychologie is een van de jongste wetenschappen en komt dus net pas kijken. Hoewel het vaak als twee verschillende dingen wordt gezien, gaan ze voor een groot deel over hetzelfde. Over wie we als mens zijn, hoe wel ons voelen en onze psyche.

Als voorbeeld wordt in het artikel in Trouw de bijna dood ervaring (BDE) genoemd. Nu is in de jaren na 2012 hier wel het een en ander aan onderzoek naar gedaan. Cardioloog Pim van Lommel bundelde zijn onderzoek in het boek Eindeloos Bewustzijn. op de achterflap van dit boek staat: Het is een authentieke ervaring, niet te herleiden tot fantasie, psychose of zuurstoftekort; een BDE verandert mensen blijvend. Een ander interessant (wetenschappelijk) artikel is dit artikel uit 2007: https://www.tpep.nl/download/1824.

Spiritualiteit

We worden geboren met een ziel, ongeacht waar die zich in ons lichaam zou moeten bevinden omdat we die niet kunnen aanwijzen. Onze ziel ontwikkelt zich gedurende ons leven. Alles wat we als mens meemaken, maakt ons tot wie we zijn. Onze ervaringen vormen ons. Onze identiteit krijgen we door menselijke ervaringen. En als we op ons levenspad veel negatieve dingen meemaken en te maken krijgen met veel verdriet, wordt er ook wel eens gezegd dat dit krassen geeft op je ziel.

Veel psychologen denken meteen aan een waanstoornis of psychose op het moment dat iemand in de spreekkamer iets vertelt over een visioen en houden zich verre van alles wat met spiritualiteit te maken heeft. Ik denk persoonlijk dat visioenen wel degelijk echt kunnen zijn. Ik heb het zelf namelijk een keer ervaren. In reed in mijn auto op de snelweg en zag ineens een steekvlam uit de motorkap komen. Die was echter niet echt. In een flits zag ik het en meteen daarna was het ook weer weg. Ik kon op dat moment geen benzine ruiken en ben verder naar huis gereden. Ik parkeerde een half uur later de auto voor de deur van mijn woning, en terwijl ik de auto op slot deed kwam die steekvlam dus echt uit de motorkap. Gevolg: auto total loss en ik dacht in eerste instantie: “Wat heb ik nou aan mijn fiets (in dit geval auto dus) hangen.” Vanaf die tijd weet ik dat er meer is tussen hemel en aarde en dat ik waarschijnlijk een beschermengeltje op mijn schouder had op dat moment op de snelweg.

Zingeving

De Oostenrijkse psychiater Victor Frankl, overlevende van Auschwitz, schreef ooit dat de mens een wezen is dat voortdurend op zoek is naar zingeving. Naar betekenis. Bij bovenstaand voorval heb ik me ook afgevraagd wat er nu eigenlijk precies was gebeurd. Wat de zin was van wat ik op die snelweg had ervaren. Maar zingeving gaat uiteraard veel verder dan dat. Of we ons leven als zinvol, of juist zinloos ervaren, verschilt voor iedereen. Zingeving wordt vaak in een woord genoemd met nuttig bezig kunnen zijn en onderdeel uitmaken van de maatschappij, op wat voor manier dan ook.

Traditioneel is zingeving een thema wat we vooral zien binnen de filosofie en religie. Toch is het binnen de psychologie ook een onderwerp wat regelmatig om aandacht vraagt. Zinsgeving speelt een rol in psychische gezondheid en gebrek aan zingeving kan leiden tot (ernstige) psychische problemen. In de psychologie gaat het er niet om of het leven zin heeft, maar om hoe wel het dagelijkse leven de moeite waard kunnen blijven vinden en wanneer dat omslaat naar dat het leven zinloos wordt. Veel mensen staan niet echt stil bij zingeving. Het wordt pas een thema als we iets meemaken waardoor we gaan wankelen. Bijvoorbeeld bij het verliezen van een dierbare op veel te jonge leeftijd. Ook het Corona-tijdperk waarin we nu in leven kan vragen oproepen over zingeving, zoals: Wat verstaan we onder vrijheid? Wanneer is een leven voltooid?

Zingevingsproblemen zijn mijns inziens een verwijzing naar de kwaliteit van de samenleving. In een samenleving met depressies, burn-outs en toenemende stress/angst, kan het zingevingsvraagstuk ineens actueel worden in het leven van iemand. Omdat het dan ineens nodig is om te ontdekken wie je bent en wat je echt wilt. Voor zingevingsproblemen hoef je uiteraard niet naar een psycholoog te gaan. Vaak is een goed gesprek met iemand in de omgeving in combinatie met (coping)vaardigheden hoe met dergelijke situaties om te gaan al voldoende. Maar als dat niet genoeg blijkt te zijn, neem dan contact met ons op zodat we samen kunnen kijken wat een psycholoog voor jou kan betekenen.